ترکمن سسی - ملا قليچ متخلص به «مسكين قليچ» در سال 1268 هجری قمری در قارري قلعه کشور تركمنستان در خانواده‌اي بي بضاعت ولي متدين بدنيا آمد. او برادري بزرگتر از خود نيز داشته است. اما دربارة او چندان معلوماتي به ما نرسيده است.
ملا قليچ از طايفه (گوكلان، تيرة آتا) بوده و سواد اوليه را از مكتب خانة زادگاه خود فرا گرفته است.
پدرش او را براي ادامه تحصيل به مدرسة «بخاراي شريف» مي‌فرستد. ملا قليچ در زمان تحصيل از داشتن نعمت پدر و مادر محروم می شود. در آن زمان شاعر بيش از هيجده سال سن داشته است زيرا در شرح حال وي آورده اند:
«وقتي مسكين قليچ در هيجده سالگي تحصيل مي‌كرد،پدر و مادر او ساكن قارري قلعه بودند.»
او قبل از اينكه به ميان «گوكلان»هاي ايران بيايد،در روستاي «نوربردي خانِ تكه» با نام «ساري بخشي» به همراهي «سيد علي» به نوازندگي و خوانندگي مي‌پردازد. اما خود شاعر در آثارش به اين اشاره نكرده است. مسكين قليچ با اسبي كه نوربردي خان به او مي‌دهد به نزد گوكلان‌هاي ايران مي‌آيد. اما برادرش در«قارري قلعه» ماندگار مي‌شود.
مسكين قليچ بعد از اينكه ميان گوكلان‌هاي ايران مي‌آيد شخصي به نام«نورياغدي قره‌داشلي» در «پيشكمر» (بايندر سابق) از توابع شهرستان مينودشت ،كلاله او را به عنوان پسر خوانده خود مي‌پذيرد.
شاعر در همان منطقه در سن سي و دو سالگي با زني به نام عايشه (متوفاي 1348ه.ق) ازدواج مي‌كند. او از عايشه صاحب دو دختر به نام‌هاي «اراز بي‌بي» و «آق بيكه» و يك پسر به نام «حاجي حسن» ملاقليچ را به عنوان پيش امام مسجد (امام جماعت) به آن روستا مي‌برد. ملاقليچ در آنجا مكتب خانه‌اي داير مي‌كند و به تعليم قرآن و احكام مي‌پردازد.
مسكين قليچ تا پايان عمر در روستاي«حاجي حسن» مي‌ماند. او سرانجام به سال 1327ه.ق در سن پنجاه و هشت سالگي همانجا فوت مي‌كند و در قبرستاني بنام «كاظم خوجه» در جنوب روستاي حاجي حسن در دامنة كوهي بنا به وصيت خود شاعر حتي محل آن را نيز تعيين كرده بود به دست «غايب‌قلي» معروف به «قاقا ملا»ب ه خاك سپرده مي‌شود.
امروزه روستايي بنام«كاظم خوجه» در اطراف مراز مسكين قليچ به وجود آمده است كه اهالي آن را مرداني از تركمن و برادران سيستاني تشكيل مي‌دهند. باري زيارت آرامگاه كاظم خوجه و مسكين قليچ زائراني از دور و نزديك به آنجا مي‌آيند. اما با تأسف بايد ازعان كرد كه تاكنون هيچگونه توجهي به آرامگاه آن بزرگان كه در شأن ايشان باشند انجام نگرفته است. جا دارد مسئولين محترم در مرمت قبورايشان و راه‌هاي ارتباطي زائران اقدامات مقتضي به عمل آورند. لازم به يادآوري است كه فاصله كاظم خوجه تا كلاله تقريباً بيست كيلومتر است.
خصوصيات اخلاقي و ادبي شاعر:
مسكين قليچ، مردي صادق و امين، متواضع و خود كم بين و صوفي مسلك بوده است و به همين خاطرنيز تخلص ادبي خود را «مسكين» برگزيده است. شاعر و عارف گمنام معتقد بود كه كمال آدمي در تقوا و شكسته نفسي است چنانكه معروف است فرموده: «كمليك ايله كمال بار.» يعني كمال خود كم بيني است.
او داراي هوش و حافظه قوي بود و قريحه شاعري و افري نيز داشته است. مسكين قليچ شاعري معتقد و متدين بود و اشعارش بهترين گواه آن است. شاعر نسبت به مسائل جامعه بي تفاوت نبوده، بلكه به عنوان يك مسلمان معتقد و متقي به نقد و انتقاد از مفاسد و بی عدالتيهاي اجتماعي،اقتصادي و سياسي پرداخته است. او با سرودن شعري درباره حادثه غم‌انگيز«گوك تپه» شهري در تركمنستان ضمن افشاي جنايات روسها،آن را جاودانه ساخته است والحق به وظيفه خطير شاعري خود جامة عمل پوشانده است.
از مسكين قليچ يك ديوان شعر به يادگار مانده است كه تقريبا 102 عنوان شعر در آن آمده است.اين ديوان به اهتمام «حاج مراد دردي قاضي» به سال 1347 چاپ و نشر شده است. موضاعات اشعار او را اغلب مضامين ديني، اجتماعي و عرفاني تشكيل مي‌دهد. كلام او بيشتر به اشعار مخدومقلي فراغي مي‌ماند و مي‌توان گفت از پيروان و متأثرين سبك كلام گهر بار مخدومقلي است. روحش شاد باد.
بازماندگان مسكين قليچ: عايشه همسر شاعر در سال 1348ه.ش درگذشت است. رازبي بي(دختر شاعر) بعد از فوت پدر با پسر عموي خود ، تقي ، ساكن قارري قلعه ، به تركمنستان مي‌رود. چنانكه از نامه «خوجه لي ملا » به آكادميك ساموئيلويچ بر مي‌آيد، بعد از فوت مسكين قليچ ،برادرش بازماندگان او را همراه خود به تركمنستان برده است.
اما آق بيكه ديگر دختر شاعر در ايران با مردي بنام «تاجي كر» ازدواج مي‌كند.اغلب اطلاعاتي كه محققين از زندگي مسكين قليچ ثبت كرده‌اند از زبان همين دختر و داماد شاعر بوده است.
آق‌بيكه در سال 1363ه.ش چشم از جهان فرو بسته است. از او فقط يك دختر بنام «گل بي بي» مانده است. او در روستای کسر پیشکمر زندگی میکرده و دو پسر به نام های الله قلی و جمعه قلی بر جای ماندند.
به قلم: نورقلیچ فداکار - گنبد
- نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- نظرات حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های اسلامی منتشر نمی‌شود.
- نظرات بعد از ویرایش ارسال می‌شود.