ترکمن سسی - نازمحمد یگن محمدی - قارری گورگن اثر ماندگار استاد ستارسوقی متخلص به ساوچی از شاعران طراز اول ترکمن صحرا است.سبک شعر ترکیب بند یا مخمس ترکیبی است.
پیشگفتار:
سابقه آشنایی من با دوست دیرینه،استاد ستار سوقی شاعر پر آوازه ترکمن صحرا:
در سال 1352 در تهران خدمت نظام وظیفه را انجام میدادم.درهمان زمان ستار سوقی به همراه دوستش خدر بردی سوقی در اداره دولتی در تهران اشتغال داشتند،باهم هم منزل بودیم این رفاقت دیرینه به مدت پنجاه سال ادامه داشت.در مراسم گوناگون همدیگر را میدیدیم و سر صحبت را باز میکردیم. انسانی شریف، متین، فرهیخته، متواضع بدور از تکبر و غرور، بحق یکی از شخصیتهای برجسته و صاحب نظر در وادی ادبیات ترکمن خالق شاهکار ادبی منظومه قارری گورگن.
«منظومه قارری گورگن»
ستار سوقی دراین اثر از دوران کودکی خود در کناره های رود گرگان یاد میکند.رود گرگان از کوه های خراسان شمالی سر چشمه گرفته و پس ازطی طول مسیر صحرای ترکمن به دریای خزر میریزد. شاعر از این رود خانه که زمانی پر آب و خروشان بوده بنام قارری گورگن(رود کهنسال) یاد میکند.
او قارری گورگن را مورد خطاب قرار داده و توصیف گیرایی از طبیعت و شیوه ی زندگی ساده ی ترکمن هابدست میدهد.
احساس خود از اوضاع گذشته و حال را با زبانی ساده و بی تکلف و نزدیک به زبان عامه مردم بیان میکند.
منظومه قارری گورگن یکی از عظیم ترین اثر شاعر در قطعات گوناگون در بازه زمانی مختلف نگارش یافته است.شروع آن درسال 1367 می باشد.
از لحظه نشر مورد استقبال اهل قلم و ادب قرار گرفت.
این شاهکار برجسته ادبی که به زبان شفاهی مردم ترکمن سروده شده است سرشار از موسیقی دلنشین و هارمونی مرتبط با جریان زندگی عشیرتی و ساده روستاییان مناطق دل افزای خطه ترکمن صحرا است.
توصیف دقیق شاعرانه،بکارگیری استادانه زبان،اصطلاحات،تعابیر عامیانه وزبان محاوره ای در شعر درخششی نوین در ادبیات معاصر، آفرینش عاطفی ژرف،تحفه ی نفیس و بی نظیر این شاعر بزرگ به عنوان یک شاهکار ادبی شناخته می شود.
اکثر مضامین قابلیت ترسیم و نقاشی را دارند زیرا از طبیعت جاندار سر چشمه میگیرد. قارری گورگن پر آوازه ترین اثر ادبی و شاهکار شاعر اندیشمند و آوانگارد ترکمن صحرا میباشد. گوهر وجوهره ی قلمش دارای بار معنایی عمیق و دلنشین.
شنیدن گل‌واژه های قارری گورگن از زبان رسا و شفاف شخصیت بی بدیل گویندگی هنر اجرا استاد ارازدردی خوجه مارا به گذشته های دوردست تاریخ برده وبا نیاکان واجداد پیوند میدهد.منظومه‌ی مخمس ترکیبی قارری گورگن مملو از ابیات نغز و زیبا روایتگر گفتگوی شاعر با قارری گورگن که زمانی خروشان در پهندشت ترکمن صحرا به طرف دریا روانه بود.نخستین تمدنها در کنار رودخانه های بزرگ پدید آمدند.
در دوران جوانی شاعر، رودخانه های پرآب و خروشان گرگان واترک شاهرگهای حیاتی دیار ترکمن به موازات هم در سرتاسر ترکمن صحرا جریان داشته اند.
این گنجینه ماندگار و جاودان بازتاب دوران زندگی ساوچی میباشد که از سال 1325شمسی آغاز میگردد.
هیچ آفرینشی در جهان جاودانه نیست جز پدیده هنر.آنچه از قلم ساوچی می‌تراود هنر ناب و خالص است، که همیشه و جاودان زینت بخش صفحات زرین تاریخ ادبیات ترکمن خواهد بود.سبک شعری استاد در ادبیات ترکمن مقبولیت عام و فراگیر یافته است،زبان گفتاری منظومه و مضامین آن مؤید این نظر میباشد.
ساوچی از شاخصهای هنری نظم کلاسیک و عناصر زبان گفتاری به خوبی بهره گرفته است.بهره گیری از ادبیات شفاهی لایزال و نقصان ناپذیر فرهنگ عامه.
ستار سوقی بخشی از آداب و رسوم و سنت های قومی ترکمن را در قارری گورگن به تصویر کشیده است.از جمله قصه گویی مادران به فرزندان و نوه‌ها ، کشتی ترکمنی گورش،سرازیر شدن دختران سبو بدست به طرف رودخانه و....به عنوان بخشی ازفرهنگ عمومی محیط کودکی شاعر یاد شده است.
قارری گورگن به گونه‌ای سروده شده که با اوزان شعر شقاهی ترکمن صحرا کاملا هماهنگ است. مضامین احساس برانگیز و سبک ویژه قارری گورگن بعضی از شاعران را به نظیره سازی برانگیخت.شاعرانی که عناصر و نمادهای طبیعی محل زندگی خود را مخاطب قرار دادند.
دربخش‌هایی از منظومه به موضوعات عینی و ملموس بیشتر از مضامین عاطفی و حسی پرداخته شده است.
بن مایه پیام قطعات، تجدید و تثبیت خاطرات ایام کودکی و تجسم و تصویر زندگی ساده و شیرین و بی پیرایه تمامی مردم ترکمن صحرا به اعم، ساکنین کناره های رودخانه گرگان به اخص می باشد.میتوان جان کلام منظومه را به دو ژانر کاملا متضاد و متقابل تقسیم کرد:
1-ژانر اول خواهان ارزش های سنتی نیکوی قدیم که در آن از محبت، عشق، وطن، سرور و شادی جشن های با شکوه و بی ریا، عدالت، تعاون و همکاری ، مساعدت ویاوری، زندگی ساده و بی دغدغه سرایش شعر در کناره های قارری گورگن، سوارکاری با اسب های مشهور جهانی آخال تکه در ترکمن صحرا نوای گوش نواز طنین موسیقائی فلوت چوپانان،ساز و آواز سنتی ،بسط و توسعه زبان مادری یادی از اجداد و نیاکان و اغوزخان،بطور کلی از هنجارهای اجتماعی سخن میرود.
2- ژانر دوم شاعر اندیشمند و دغدغه مند خواهان نابودی ظلم، بی عدالتی-غم-رنج-هجران طغیان نفس اماره، آواره گی و پدیده های زشت می باشد که اخیرا رواج بیشتری یافته و مورد نکوهش شدید شاعر ژرف‌نگر قرار گرفته است.
منظومه‌ها گلایه و درد دلی است از گذشت روزگار و کمرنگ شدن عناصر و پدیده های مثبت ژانر اول و پررنگ شدن ناهنجاری‌های ژانر دوم.
ضمن سرایش اشعار نغز و ارزشمند، در لابلای ابیات هشدار میدهد که ارزش‌های مادی ومعنوی نیکو و پسندیده را رشد و گسترش بدهند واز ضد ارزش‌ها اجتناب کنند.
ستار سوقی از تابناک‌ترین چهره‌های ادبی عصر ماست.
نازمحمد یگن محمدی
کارشناس بازرگانی بین‌الملل
مترجم زبان‌های انگلیسی-روسی - گنبدکاووس1402
غاررئ گۆرگن ۱
غاررئ گۆرگن سنینگ یاشئنگ اوزال سئن
سن اۆلکأمه گؤرنۆک بریأن گؤزل سینگ
مندن ده بیر سانگا غازال دۆزِلسین
عؤمۆر گچیپ آیرا سالسا روُزوگأر
غۇی بیزدن بیر نئشان غالسئن یادئگأر
غاررئ گۆرگن هانئ اؤنگکی اۇبالانگ
آق ساقغاللئ آق یۆرکلی آغالانگ
چأگه لنگده گؤرش غوران چاغالانگ
آیرالئغا سالان بۇلسا دا یئل لانگ
سالام آیتدئ سنگ اولالدان اۇغول لانگ
غاررئ گۆرگن تۇقای‌لارئنگ گرمه دی
گرمه سیندن غاررئ ساقچئ برمه دی
بیر گزکده بوقوپ باردئق گؤرمه دی
هاتجا بیلن دۆرتۆپ آلئپ گرمه سین
بای غاچاردئق تأکی ساقچئ گؤرمه سین
غاررئ گۆرگن زاو غایالانگ یئقئلدئ
اۇلومئنگدان ایل آیاغئ چکیلدی
آق غۇوالئ گؤزل‌لرینگ ساتئلدئ
ایندی سانگا سوو آلماغا گلمه یۇق
غئز ییگیده نأز اتمه یۇق گۆلمه یۇق
غاررئ گۆرگن غئزئل گۆنۆنگ یاشاندا
غایالانگا غئزئل شاپاق دۆشنده
غارا سارلار گۆن باتارا گچنده
سۆری مال لانگ سوو ایچمأگه گلردی
چۇپان چۇلوق غارغئ تۆیدۆک چالاردئ
غاررئ گۆرگن گچدی یاغشئ آدام لار
ایل خایرئ اۆچین خایئر غادام أدنلر
بیر بیرِگینگ ساچاغئندان دادانلار
داد الینگدن دۆنیه یالان دۆنیه سن
دۇسسئ یاردان آیرا سالان دۆنیه سن
غاررئ گۆرگن ایندی آرامئزا دیوار چکیلدی
یۆرک‌لرینگ آرالارئ آچئلدئ
موحابّتینگ دۇلئ جامئ تۆکلدی
غام کِملمِز درد اۆستۆنه اۆسته دیر
اییمیتیمیز تۆسسه بیلن غوصّا‌دئر
غاررئ گۆرگن سۇیلوغئمئ اونوتسام
سۇی دۇنومئ سۇی دیلیمی اونوتسام
شاهاندازلئ تۇی گۆنۆمی اونوتسام
آرمان اۇل گۆن ایل‌لر اؤزۆن تاناماز
آتا اۇغلون، انه غئزئن تاناماز
غاررئ گۆرگن یاش اولولار کیچلدی
یاش کیچی لر توردئ، یاش اولئ بۇلدئ
غارا گؤزدن ایندی غاش، اولئ بۇلدئ
هیی غاش دا بیر گؤز جایئنئ توتارمئ
هیی کۆل ده بیر کؤز جایئنئ توتارمئ
غاررئ گۆرگن بۇیدان باشا زادئم یۇق
شو زمینینگ اۇرتاسئندا آدئم یۇق
ائشانماغا بوگۆن گؤوۆن شادئم یۇق
غورت غاجارلار بیزه بیر زات برمه دی
اؤزلری ده بیر یاغشئ پای گؤرمه دی
غاررئ گۆرگن غادیم گلیأن اۇغوز من
دؤرت سۇیونگ ایچینده سارئ مانگئز من
تۇیلئ دأپلی سوولئ دۇلئ دنگیز من
نۇوروز گلسه بیزم بایرام توتایلئ
دألئ چؤلده آخال آت‌لار چاپایلئ
غاررئ چؤلده آخال آت‌لار چاپایلئ
غاررئ گۆرگن ۲
غاررئ گۆرگن کنارئنگدا گزرکأم
دردلرینگدن غازال لارئ یازارقام
هاچان سنینگ سۆیجی سووونگ سۆزرکأم
تۆرکمنصحرانگ دامارئ سن غورادئنگ
غورایانسۇنگ
گؤمۆلدینگ هم غاررادئنگ
غاررئ گۆرگن کیملر گچدی کیم غالدئ
بگ لر گچدی، بای لار گچدی، شوم غالدئ
آتا گچدی اۇندان اۇووچ غوم غالدئ
اۇغلان لارئ ائرث اۆستۆنده اوروشدئ
شۇل گۆن دۇغران انأنگ گۆنی غاپئشدئ
غۇجا داغلانگ گۆن گرشیندن آغاندا
ساز چالاردئ بیزده مۆرزه سازاندا
اؤوچ اتلی آش غایناردئ غازاندا
ساز سسینه غۇنگشولارمئز گلردی
هپته‌ده بیر گزک غایتالاناردئ
غئش آیئندا غار یاغاندا گیجه لر
اۇجاق باشدا ارته‌کی‌لی اجه لر
حکّات آیتسا گیجه بتر سۆیجه لر
حکّات لارا چئندان غولاق آساردئق
گیجه دۆیشده دؤوۆنگ باشئن کسردیک
غاررئ گۆرگن عاصئرلارئ آشئردئم
آتام سؤزۆن نسیل لره غۇوشوردئم
دییدیم منم شؤوکت لی گۆن گچیردیم
بیلمه دیکلر باردئرئن من بیلسین لر
گلمه دیکلر تیز اؤزۆنه گلسین لر
یۆرک یانئ هرگیز اؤیکنسیز اۇلماز
گۆلۆنگ یانئ هرگیز تیکنسیز اۇلماز
آدامزادلار هرگیز واطانسئز اۇلماز
اؤزگه ایلده خۇش مکانئم یۇق منینگ
بار دا بۇلسا دۇغرئ سانئم یۇق منینگ
گؤزل لرینگ اؤزگه سۇیئ سؤیمه سین
ییگیت لرینگ غام دۇنونئ گیمه سین
غازان لاردا غایماقلئ سۆیت غایناسئن
اؤز ایلیمیز اؤز آرقامئز غاشاسئن
خارمان لارمئز دریا یالئ داشاسئن
غاررئ گۆرگن حالئمئزا دۇغا قئل
شۇر سووونگدان دردیمیزه داوا قئل
اۇغول غئزلانگ اۇقاسئن بۇلسون عاقئل
دوشمان لارئنگ پیتنه‌لری اؤسمه سین
ائنسان بۇلان ائنسان عؤمرۆن کسمه سین
کؤنگلۆم یکه باشئم یکه غالماسئن
ایلیم یکه یۇلوم یکه بۇلماسئن
دۆنیه منی اؤز تنیندن یۇلماسئن
آسیانئنگ دامارئنئنگ غانئ من
گچمیشینینگ گلجگینینگ سانئ من
غاررئ گۆرگن غام پئیالا چاقئلدئ
یۆرک لرینگ خاطئراسئ یئقئلدئ
انه لرینگ آجئ یاشئ دؤکۆلدی
اۇ نأ بِیله دؤوۆر داغلئ بۇلوپدئر
دوز اییه ن دوزونا یاغئ بۇلوپدئر
غاررئ گۆرگن غام سئنانگا دۇلماسئن
چاغالارئنگ اؤزگه آدئ آلماسئن
یالان دأبه بوقولماقدا بۇلماسئن
بالدان سۆیجی انه دیلینگ یاشاسئن
باغ‌لارئنگدا غئرمئز گۆلۆنگ یاشاسئن
غاررئ گۆرگن دانئشمانا دردیم کأن
کؤیه ن حاقئم سوُراشمانا مردیم کأن
اؤز یایلامدا نانئم سوووم یوردوم کأن
عجیز حالئم سۇراشماغا جان گرک
جاندان عزیز مهریبان ائنسان گرک
غاررئ گۆرگن غارا گۆن لر گچرمی
ائقبال بیزینگ اۆچین غاپسئن آچارمئ
ایل گۆن اؤزی اؤز ائقبالئن بیچرمی
نأدِن بیزه گؤزل دؤوران گلمه‌یأر
کؤپ غاراشدئم عاجاب ایّام گلمه‌یأر
غاررئ گۆرگن آیاق ائزئنگ باشدادئر
ایسکندردن چنگیزیندن داشدادئر
مگر کی نوح بیلن دنگجه یاشدادئر
من بیلمه‌نم نأچه یاشان یاشئنگ بار
بوجنورد داغئنگ داغئندا گؤز باشئنگ بار
غاررئ گۆرگن شاد گۆنلریم قایدادئر
عایددادئر بایرامدادئر تۇیدادئر
دیلیمده‌دیر دأبیمده‌دیر سۇیدادئر
دیلیم غالسا دأبیم غالسا شاد مانگا
یۇغسا دۆنیأنگ ایچی غورئ آد مانگا
غاررئ گۆرگن دومان داغا چکیلدی
یاغمئر یاغئپ داغا داشا چاقئلدئ
تشنه چؤل‌لنگ ینه باغرئ یاقئلدئ
نۆچین چؤله غار یاغمئرلار یاغمایار
غوراق یئل لار آشا یاتئپ آغمایار
غاررئ گۆرگن کنارئنگدا سسینگ یۇق
گۆرلأی دییسم دینگله مأگه دۇستوم یۇق
بیله غادام اورماغا دا کسیم یۇق
یکه غالدئم غایالارئنگ باشئندا
سئنامدا غام گؤزلریمده یاشئم بار
- نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- نظرات حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های اسلامی منتشر نمی‌شود.
- نظرات بعد از ویرایش ارسال می‌شود.