ترکمن سسی - فرحان اسماعیلی - ۱۲بهمن ۱۳۵۷، روزی بود که ایران نفس تازهای کشید. روزی که روح تاریخِ مردمی که زیر فشار ظلم و فساد دیکتاتوری پهلوی، سالها به بند کشیده شده بودند، دوباره به زندگی برگشت. این روز، بازگشت تنها یک انسان به وطن نبود، بلکه بازگشت حقیقت به سرزمین ایران بود.
در این روز، حضرت امام خمینی (ره) پس از سالها تبعید، قدم بر خاک وطن گذاشت و طنین گامهایش، پژواک امید و عزت در دل میلیونها ایرانی شد.استقبال بینظیر مردم، که از فرودگاه مهرآباد تا بهشتزهرا امتداد داشت، نه تنها نمایشیک شور انقلابی بلکه جلوهای از همبستگی بیسابقهییک ملت در مسیر رهایی از سلطهی استبداد و استعمار بود.
۱۲بهمن ۱۳۵۷ را نمیتوان صرفاً یک واقعهی تاریخی در تقویم ایران دانست؛ بلکه باید آن را بهمثابهی تجلی ارادهییک ملت برای بازپسگیری هویت و کرامت خود تحلیل کرد. در علوم سیاسی، انقلابها بهعنوان فرآیندی از تغییرات بنیادین در ساختار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شناخته میشوند. انقلاب اسلامی ایران نیز، برخلاف بسیاری از انقلابهای قرن بیستم، نه بر پایهی کودتا و خشونت بلکه بر بنیان گفتمان عدالت، استقلال و هویت دینی و ملی شکل گرفت.
امام خمینی (ره)، که رهبری این نهضت را بر عهده داشت، نه یک سیاستمدار مرسوم بلکه یک فیلسوفِ سیاست و جامعهشناسِ تحولگرا بود که با قدرت بسیجکنندگی بینظیر خود، توانست یک جنبش اجتماعی را به پیروزی برساند. حضور او در ایران، پایان دوران انفعال و آغاز حاکمیت مردم بر سرنوشت خود بود؛ امری که در نظریات متفکرانی همچون آنتونیو گرامشی به عنوان «هژمونی فرهنگی» و در اندیشههای هانا آرنت به عنوان «قدرت مردم» شناخته میشود.
از دیدگاهعلم سیاست، نظام پهلوی را میتوان نمونهای از دولتهای اقتدارگرا و وابسته به قدرتهای خارجی دانست. حکومت پهلوی، هرچند با تکیه بر مدرنیزاسیون سطحی و تبلیغات، سعی در نمایش پیشرفت داشت، اما در عمل، نهتنها آزادیهای اساسی مردم را سرکوب میکرد، بلکه با تضعیف هویت ملی و دینی، ایران را به یک پایگاه وابسته به غرب تبدیل کرده بوداما انقلاب اسلامی، این معادله را دگرگون کرد. آنچه ۱۲ بهمن را از سایر رخدادهای تاریخی متمایز میسازد، این است که بازگشت امام خمینی (ره) نه صرفاً بازگشت یک فرد، بلکه آغاز دوران جدیدی بود که در آن مردم ایران، سرنوشت خود را در دست گرفتند و برای نخستینبار، شعار "استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی" را محقق ساختند.
در تئوریهای اجتماعی، انقلابها زمانی رخ میدهند که شکاف بین حاکمان و مردم به نقطهی بیبازگشت برسد. رژیم پهلوی، با سرکوب مخالفان، وابستگی به بیگانگان و نادیدهگرفتن مطالبات مردم، این شکاف را هر روز عمیقتر کرد. در مقابل، انقلاب اسلامی با رهبری امام خمینی (ره)، مردم را از یک عنصر منفعل به یک نیروی فعال تبدیل کرد و الگویی جدید از مردمسالاری دینی ارائه داد. در تاریخ، بسیاری از انقلابها در مسیر خود دچار انحراف شدند؛ اما آنچه انقلاب اسلامی ایران را متمایز میکند، پشتوانهی مردمی و مبانی فکری عمیق آن بود. امام خمینی (ره)، با تأکید بر اسلام سیاسی و مشارکت مردم، الگویی ارائه کرد که در آن، نه یک طبقهی خاص بلکه تمام اقشار جامعه نقشآفرینی کردند.
امروز، پس از گذشت سالها از آن روز تاریخی، ۱۲ بهمن نه تنها یادآور آغاز پیروزییک انقلاب، بلکه فرصتی برای بازخوانی دستاوردها و چالشهای مسیر طیشده است. انقلاب اسلامی همچنان یک پدیدهی منحصربهفرد در تاریخ معاصر است که توانست ساختارهای وابسته به استبداد را درهم بشکند و نظامی را بر پایهی ارادهی مردم بنا نهد. این روز، نه فقط یک خاطره، بلکه پیامی برای آینده است؛ پیامی که میگوید ملتی که برای آزادی قیام کرد، هرگز اجازه نخواهد داد که بار دیگر استبداد و وابستگی بر سرنوشتش سایه بیندازد.
و اینچنین، ۱۲ بهمن، طلیعهی آزادی و فصلی نو در تاریخیک ملت شد.