تركمن سسي - در قرآن ، حدیث ، فقه و آرای دانشمندان مسلمان ، نکاتی از جنبه های نظری دربارة برابری و نیز مواردی از احکام فقهی ناظر به اندیشة برابری دیده می شود.
یکی از آیاتی که در این باره جلب توجه می کند، آیة 13 سوره حجرات است که به نصّ آن ، تفاوتهای ظاهری و طبیعی بین انسانها، چه از نظر جنس و چه از نظر نسبتهای خانوادگی ، قبیله ای و نژادی ، واقعیتی طبیعی است و کارکرد آن فقط کمک به شناسایی افراد است )وَجَعَلْنا کُم شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا: و شما را جماعتها و قبیله ها کردیم تا یکدیگر را بشناسید(. لذا این اختلافات نه همسانی جوهری انسانها را نفی می کند و نه می تواند ملاک ارزشگذاری ، از جنبه های اخلاقی ، فقهی و حقوقی باشد. به گفتة مفسّران ، این آیه ، بویژه بر نکوهش فخر فروشی و برتری طلبی طبقاتی ، نژادی و نَسَبی تأکید کرده است. اصل برابری افراد از نظر کرامت انسانی و عدم رجحان جان ، مال و حیثیتِ یک فرد بر فرد دیگر در گزارشهای روشنی که در سیره پیامبر بر جای مانده و در بسیاری از احکام فقهی مشهود است .
با اینهمه ، این نگاه برابر به انسانها به منزلة نادیده انگاشتن تفاوتهای موجود در میان آنها از نظر استعداد، لیاقت ، کوشش ، ارائه کار مفید، پاداش و نیز نفی فضایل و برتریهای فردی یا نفی درجات و مراتب اجتماعی نیست و به تعبیری ، نادیده گرفتن این نکته در واقع ، ظلم به فرد و جامعه است. ایران از جمله کشورهایی است که از زمان های دور، قومیت ها و پیروان مذاهب و ادیان مختلف در چارچوب مرزهای فرهنگی آن در کنار یکدیگر زندگی کرده و تاریخ مشترکی را به وجود آورده اند. قومیت ها و پیروان ادیان و مذاهب گوناگون در طول تاریخ پیوسته در حفظ تمامیت ارضی کشور و فرو نشاندن بحران های ملی نقش بسزایی داشته اند. در این میان برخی از قومیت ها و صاحبان ادیان و مذاهب از کمیت کمتری در کشور برخوردارند و به همین دلیل از واژه ی اقلیت در توصیف آنها استفاده می شود؛ هرچند اقلیت خواندن آنها نه به معنای مهجور ساختن و نادیده گرفتن حقوق آنها بلکه به نوعی اذعان به رنگارنگی جامعه ی ایران و اهمیت حضور و حقوق همه طیف ها در روند تصمیم گیری و اداره ی جامعه است.
پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری حضرت امام خمینی )ره ( زمینه ساز تکوین رویکردهای نوینی برمبنای اخلاق،معنویت وآموزه های قرآنی درحوزه مدیریت سیاسی وفرهنگ غنی وانسان سازآن نگاهی ویژه به انسان به مثابه " خلیفه الله علی الارض " داشته وبا تاکید بر مشترکات، همه انسان ها را میوه های درخت واحدی قلمداد می کند که به طور فطری درمسیر الهی قرار دارند.برهمین مبنا اقوام مختلف ایرانی به رغم تفاوت های مختلف زیرچترایرانی بودن درطول تاریخ ، ملت وسرزمینی متحد بوده اند.
بحران های ناشی از جنگ تحمیلی هشت ساله وفعالیت گروهک های ضد انقلاب درمناطق محروم بهره برداری از شکاف ها ومحرومیت های ناشی از حاکمیت رژیم پهلوی ، طی دهه های اخیر زمینه ساز پیدایش برخی چالش های قومی درایران نیز شد ودشمنان جمهوری اسلامی ایران از این شکاف ها به مثابه فرصتی برای تحریک احساسات ناسیونالیستی وقومی سوءاستفاده می کنند.
شعار برابری اقوام و اقلیت ها در کشور همواره یکی از تاکیدات امام راحل )ره(،مقام معظم رهبری و بزرگان نظام و دولت های بعد از انقلاب اسلامی بوده است؛ با این وجود در برهه هایی نگاه به اقلیت ها از سوی برخی افراد مسوول از دریچه ی مسایل امنیتی و تهدیدانگاری بوده است؛ همین نگاه مشکلات متعددی را در حوزه های مدیریتی برای اقلیت ها ایجاد کرده است.هر چند که در اصل 1۹ مردم ایران از هر قوم و قبیله که باشند از حقوق مساوی ˈ قانون اساسی کشور آمده است که ،ˈ برخوردارند و رنگ، نژاد، زبان و مانند اینها سبب امتیاز نخواهد بود.
در فصل سوم قانون اساسی مسایل حقوق شهروندی و حقوق ایرانی ها و هموطنان ایرانی را به صورت جامع مورد توجه قرار داده است؛ اگر همین اصول قانون اساسی اجرایی شود ، می تواند بسیاری از مشکل های کنونی کشور را حل کند؛ مشکل در قانون اساسی نیست، نقص در عملکردها و اجراها موجب به وجود آمدن مشکل تضییع حقوق می گردد.
تمامی اقوام و پیروان ادیان و مذاهب مختلف در ایران، جزیی از یک پیکر واحد هستند و به یک معنا اقلیت و اکثریت خواندن آنها اعتباری است. قانون اساسی برای همه ی ملت ایران حقوق برابری پیش بینی و بر آن تاکید کرده است. بنابراین زدودن نگاه امنیتی به اقلیت های مذهبی در کشور از ضروریات پیشنهادی در این مقاله است.
با وجود تلاش های بسیاری که برای برابری حقوق همه ی اقوام و طوایف در کشور صورت گرفته است، در برخی برهه ها، شاهد غلبه ی نگاه امنیتی به اقلیت ها در کشور بوده ایم. همین نگاه که همراه با نوعی پیش داوری منفی است، مانعی جدی در برابر توسعه ی فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی در مناطق مختلف کشور خواهد بود.
مشارکت اقوام برای ˈ از آنجاییکه که یکی از شعارهای اصلی دولت آقای روحانی در انتخابات اعتلای ایران بود، و همواره بر حقوق اقوام و اقشار مختلف ایرانی تاکید شده است. شاید همین توجه و امید بود که باعث شد در بسیاری از استان هایی که اقلیت های قومی و مذهبی در آنجا ساکن بودند، نماینده عالی دولت با اختلاف زیادی نسبت به رقبای انتخاباتی اش، رای نخست این استان ها را به دست آورده است، که انتظار امید به نگاه نو به حقوق اقلیتها را در دولت بالا میبرد.
با اذعان به اینکه موضوع قومیت ها یک واقعیت سیاسی و اجتماعی است، مهمترین اولویت دولت در شرایط کنونی در تعامل با اقلیت های دینی و مذهبی این است که زمینه هایی را که مانع از ایجاد برابری در مورد اقلیت های دینی و مذهبی و قومی می شود، برطرف کند. ایران، گلستان گسترده ای از گل های رنگارنگ است و زیبایی آن در همین تنوع و تکثر نهفته است؛ هیچ باغبانی نباید فقط از یک نوع گل مراقبت کند و دیگر گل ها را از آن محروم سازد.
از این رو با استناد به قانون اساسی بعنوان مادر قوانین و اسناد بالادستی در کشور راه سعادت در این است که همه به عنوان یک ملت واحد با شیوه هایی قانونمند و مدنی در پی احقاق حق باشیم.
سلیمان هاشمی : پژوهشگر و کارشناس ارشد حقوق بین الملل- 1396/03/31
- نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- نظرات حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های اسلامی منتشر نمی‌شود.
- نظرات بعد از ویرایش ارسال می‌شود.